Η Β΄ Κυριακή των Νηστειών, αγαπητοί μου φίλοι, είναι αφιερωμένη στον
Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης. Είναι ένας από τους
μεγαλύτερους Πατέρες της Εκκλησίας μας. Με τον Άγιο Γρηγόριο λοιπόν θα
ασχοληθούμε σήμερα. Όλο το έργο του Αγίου Γρηγορίου υπήρξε ποιμαντικό. Και όταν
συνέγραφε αντιαιρετικά θέματα ή αγωνιζόταν κατά των αιρετικών και όταν κήρυττε
ή λειτουργούσε είχε πάντα ως σκοπό του την ωφέλεια και τη σωτηρία των
Χριστιανών. Στην Πατερική παράδοση δεν υπήρχε διάκριση μεταξύ ποιμαντικής και
θεολογίας. Η θεολογία είχε πάντα ποιμαντικό σκοπό και η ποιμαντική ήταν
θεολογικά θεμελιωμένη. Στόχοι του ποιμαντικού έργου του Αγίου Γρηγορίου ήταν η
προφύλαξη των μελών της Εκκλησίας από τις αιρέσεις, η οικοδομή και η εν Χριστώ
παράκληση και παρηγορία τους. Το ποιμαντικό ενδιαφέρον του Αγίου Γρηγορίου ήταν
αναμφισβήτητα μεγάλο.
Ως πρώτο μέλημά του ο Άγιος
Γρηγόριος είχε την αντιμετώπιση των αιρέσεων. Είναι γνωστό ότι ο Άγιος ήταν
ευαίσθητος πάντα, προκειμένου να μην αλλοιωθεί η Ορθόδοξη Πίστη. Χωρίς την
Ορθόδοξη Πίστη δεν μπορεί να υπάρξει γνήσια Χριστιανική ζωή. Ενώ ήταν ακόμη
μοναχός στο Άγιον Όρος συνέγραψε τους δύο περίφημους λόγους του περί της
εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος, για να αποδείξει ότι και η εκ του Υιού
εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, το λεγόμενο filioque που διδάσκουν οι Λατίνοι, δεν είναι παρονυχίδα, αλλά σοβαρή αίρεση. Όταν
δε στην Θεσσαλονίκη παρουσιάσθηκε ο δυτικός Βαρλαάμ διακωμωδώντας και
πολεμώντας με μανία την εμπειρία της θέωσης των Αγιορειτών μοναχών, οι
ησυχαστές της Θεσσαλονίκης, προσκάλεσαν τον μοναχό Γρηγόριο προκειμένου να
αναλάβει τον αγώνα κατά του Βαρλαάμ. Η αίρεση του Βαρλαάμ έπληττε αυτή τη
δυνατότητα του ανθρώπου να θεωθεί. Θεωρούσε την Θεία Χάρη κτιστή, ενώ ο Άγιος
Γρηγόριος μιλούσε για διάκριση θείας ουσίας και θείων ενεργειών.
Ο Άγιος Γρηγόριος επίσης
καθοδηγούσε το ποίμνιό του για την επίτευξη της πράξης. Είναι φυσικό ότι
απώτερος στόχος του ποιμαντικού έργου του Αγίου είναι η θέωση. Όμως η θέωση δεν
κατορθώνεται χωρίς την επίτευξη του πρώτου σταδίου του πνευματικού αγώνα που είναι
η πράξη, δηλαδή η απαλλαγή από τα πάθη, η κάθαρση, η τήρηση των εντολών, η
προσευχή και η συμμετοχή στα άγια Μυστήρια και στην Λατρεία της Εκκλησίας. Ως
καλός παιδαγωγός φροντίζει με όλα τα μέσα για την πνευματική εξύψωση και
ωρίμανση του ποιμνίου του. Καλεί όλους σε μετάνοια, φιλαδελφία, αποφυγή των
σαρκικών αμαρτημάτων, αποφυγή των όρκων και της αδικίας, τακτική φοίτηση στις
Ιερές Ακολουθίες και ησυχία στον Ναό. Τους συμβουλεύει επίσης να κοινωνούν
συχνά, προετοιμαζόμενοι με μετάνοια και εξομολόγηση. Ο Άγιος απέβλεπε στην
ένωση των πιστών με τον Χριστό και στη μέθεξη της Θείας Ζωής.
Ο Άγιος Γρηγόριος, ως μέρος
της ποιμαντικής του φροντίδας,
στηλιτεύει την ασπλαχνία και την κοινωνική αδικία. Η κοινωνική
διδασκαλία του Αγίου είναι επίσης σημαντική. Καυτηριάζει όχι μόνο την κακή
χρήση του πλούτου αλλά και την πλουτομανία και επιθυμία του πλούτου. Σε άλλη
ομιλία του στηλιτεύει τους άρχοντες και τους στρατιωτικούς που αδικούν. Η εποχή
του Αγίου Γρηγορίου υπήρξε ταραχώδης. Από την μία τα προβλήματα και οι έριδες
που προκαλούσαν οι δυτικόφρονες λόγιοι και από την άλλη ο εμφύλιος πόλεμος που
είχε ξεσπάσει στην Αυτοκρατορία μεταξύ της μερίδας των Παλαιολόγων και της
μερίδας των Καντακουζηνών. Ο Άγιος Γρηγόριος σε όλες αυτές τις διαμάχες υπήρξε
ποιμένας ειρηνοποιός. Δυστυχώς ο Πατριάρχης Ιωάννης Καλέκας ταυτίσθηκε με τους
Παλαιολόγους και πυροδοτούσε τον εμφύλιο. Επειδή δεν μπόρεσε να έχει σύμφωνο
στην τοποθέτησή του αυτή τον Άγιο Γρηγόριο, στράφηκε εναντίον του.
Μιλήσαμε ήδη για το συγγραφικό
και κηρυκτικό έργο του Αγίου. Οι τομείς αυτοί του ποιμαντικού του έργου δεν θα
απέδιδαν, αν δεν έτρεφε τον λαό με το Σώμα και με το Αίμα του Κυρίου και αν δεν
του προσέφερε τη δυνατότητα να ωριμάζει πνευματικά μέσα στην Θεία Λατρεία. Γι’
αυτό ο Άγιος συχνά λειτουργούσε, χοροστατούσε στις Πανηγύρεις και στις
Αγρυπνίες και αγίαζε τον λαό. Ο Άγιος Γρηγόριος μεριμνούσε επίσης για την
οικοδομή των Ιερέων γιατί μέσα από αυτούς απέβλεπε στην οικοδομή της Εκκλησίας.
Σε ιδιαίτερη Ιερατική Σύναξη εξήγησε στους Ιερείς του τους περί Ιερωσύνης
λόγους του Ιερού Χρυσοστόμου και τους δίδαξε για το ύψος της Ιερωσύνης και για
τα υψηλά Ιερατικά τους καθήκοντα. Ο Άγιος Γρηγόριος θεώθηκε προσωπικά και
μιλούσε εμπειρικά και όχι θεωρητικά. Ως μοναχός, ασκητής και ησυχαστής στο
Άγιον Όρος, έπαθε και έμαθε την θέωση. Μέσα από την πράξη ανήλθε στη θεωρία.
Αγαπητοί μου φίλοι, ο Άγιος
Γρηγόριος ο Παλαμάς ποίμανε την Εκκλησία με τη ζωή του και με τον θάνατό του.
Τα των Αγίων όλα είναι χαριτωμένα, διδακτικά και εποικοδομητικά· και η ζωή και
ο θάνατός τους. Αλλά και στους αιώνες οικοδομεί την Εκκλησία με τα ιερά κείμενά
του, που σαν πολύτιμη κληρονομιά μας άφησε, με το άγιο και πάντα συγκλονιστικό
παράδειγμα της οσιακής, ασκητικής, μαρτυρικής και αποστολικής ζωής και
ποιμαντορίας του, με το χαριτόβρυτο ιερό Λείψανό του και με τις άγιες και
ισχυρές υπέρ της Εκκλησίας πρεσβείες του από το ουράνιο θυσιαστήριο, όπου
βρίσκεται μαζί με τους αγίους Λειτουργούς όλων των αιώνων, του πρώτου και
μεγάλου Αρχιερέα, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Τιμά σήμερα η Εκκλησία μας τον
Άγιο Γρηγόριο, Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, τον Παλαμά, ως συνέχεια του θριάμβου
της προηγούμενης Κυριακής της Ορθοδοξίας.
Με αγάπη Χριστού,
π. Βασίλειος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου