Κατά τη σημερινή Β΄ Κυριακή
των Νηστειών, αγαπητοί μου φίλοι, η Αγία
μας Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου
Θεσσαλονίκης. Διαβάζοντας τον βίο του εντυπωσιαζόμαστε διότι τον βλέπουμε να
διαλάμπει σε υψηλότατο βαθμό θέωσης. Η ψυχή μας πλημμυρίζει από θαυμασμό και
ευγνωμοσύνη προς τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά. Από το υψηλό όρος του Άθωνα,
αλλά και από το νοητό όρος της απάθειας και θεοπτίας, ο θείος Πατήρ
ευαγγελίζεται στην αγία Εκκλησία του Χριστού, το ευαγγέλιο της θέωσης του
ανθρώπου. Όντως ευαγγέλιο, χαρμόσυνο μήνυμα, είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να
θεωθεί. Η πίστη της Εκκλησίας είναι ότι ο άνθρωπος μπορεί να γίνει «θείας
κοινωνός φύσεως» (Β΄ ΠΕΤΡ. 1, 4). Όταν όμως η θέωση αμφισβητήθηκε από τους
δυτικόφρονες ορθολογιστές, ο μέγας Παλαμάς, ως νέος θεολόγος, σάλπισε την
ουράνια διδασκαλία και θεολογία της θέωσης και κατατρόπωσε τους παραχαράκτες
του Ευαγγελίου.
Όλο το έργο του Αγίου
Γρηγορίου του Παλαμά υπήρξε ποιμαντικό. Και όταν συνέγραφε αντιαιρετικά έργα ή
αγωνιζόταν κατά των αιρετικών και κήρυττε ή λειτουργούσε, πάντοτε είχε στο
μυαλό του την ωφέλεια και σωτηρία των Χριστιανών. Στην Πατερική παράδοση δεν
υπήρχε διάκριση μεταξύ ποιμαντικής και θεολογίας. Η θεολογία είχε πάντα ποιμαντικό σκοπό και η ποιμαντική ήταν
θεολογικά θεμελιωμένη. Στόχοι του ποιμαντικού έργου του Αγίου Γρηγορίου του
Παλαμά ήταν η προφύλαξη των μελών της Εκκλησίας από τις αιρέσεις. Είναι γνωστό
ότι ο Άγιος είχε ιδιαίτερη ευαισθησία στο να μην αλλοιωθεί η Ορθόδοξη πίστη. Χωρίς
την Ορθόδοξη πίστη δεν μπορεί να υπάρξει γνήσια Χριστιανική ζωή. Η σημερινή
Κυριακή είναι προέκταση της προηγούμενης Κυριακής της Ορθοδοξίας γιατί τονίζει
την αξία που έχει η ορθή πίστη στην πνευματική ζωή των Χριστιανών.
Όταν στην Θεσσαλονίκη
παρουσιάσθηκε ο Δυτικός Βαρλαάμ διακωμωδώντας και πολεμώντας την εμπειρία της
θέωσης των Αγιορειτών μοναχών, οι ησυχαστές της Θεσσαλονίκης υπό την ηγεσία του
ιερού Ισιδώρου, του μετέπειτα Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης, προσεκάλεσαν τον νέο
Αγιορείτη μοναχό Γρηγόριο, ο οποίος διακρινόταν για την αρετή και τη σοφία του,
να έλθει στην πόλη τους και να αναλάβει τον αγώνα κατά του Βαρλαάμ, ως ο
καταλληλότερος όλων. Εξ υπακοής πηγαίνει στην Θεσσαλονίκη. Προσπαθεί στην αρχή
με ειρηνικό τρόπο να πείσει τον Βαρλαάμ να αποκηρύξει την πλάνη του. Ο Βαρλαάμ
μένει αμετάπειστος και ο Άγιος Γρηγόριος οπλίζεται με την μάχαιρα του
Πνεύματος. Αρχίζει τους υπεράνθρωπους αγώνες του κατά του Βαρλαάμ και στη
συνέχεια κατά των διαδόχων του στην αίρεση, Ακινδύνου, Γρηγορά και των περί
αυτούς. Οι αγώνες αυτοί του στοίχισαν
τετραετή φυλάκιση και πολλές άλλες δοκιμασίες· αλλά και δοξάσθηκε αιωνίως,
διότι με αυτούς έσωσε την Ορθοδοξία.
Απώτερος στόχος του
ποιμαντικού έργου του Αγίου Γρηγορίου ήταν η θέωση. Ως καλός παιδαγωγός
φροντίζει με όλα τα μέσα για την πνευματική εξύψωση και ωρίμανση του ποιμνίου
του. Και γι’ αυτό τους εξηγεί πως η θέωση δεν κατορθώνεται χωρίς την επίτευξη
του πρώτου σταδίου του πνευματικού αγώνα που είναι η πράξη, δηλαδή η απαλλαγή
από τα πάθη, η κάθαρση, η τήρηση των εντολών, η προσευχή και η συμμετοχή στα
άγια Μυστήρια και στην Λατρεία της Εκκλησίας. Ο Άγιος απέβλεπε όχι απλώς στην
βελτίωση της συμπεριφοράς των Χριστιανών αλλά και στην ένωσή τους με τον Χριστό
και στην μέθεξη της θείας Ζωής. Η κοινωνική διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου ήταν
επίσης σημαντική. Καυτηριάζει όχι μόνο την κακή χρήση του πλούτου αλλά και την
πλουτομανία και επιθυμία του πλούτου. Στηλιτεύει ακόμη αυτούς που αδικούν, τους
άρχοντες και τους στρατιωτικούς.
Ο Άγιος Γρηγόριος υπήρξε
ποιμένας ειρηνοποιός. Η εποχή του υπήρξε κατ’ εξοχήν ταραχώδης, όχι μόνο λόγω
των προβλημάτων και ερίδων που προκαλούσαν οι δυτικόφρονες λόγιοι, αλλά και για
τον εμφύλιο πόλεμο που γινόταν τότε, ο οποίος εξασθένησε την Αυτοκρατορία και
συνετέλεσε στην ταχύτερη κατάρρευσή της. Ο Άγιος Γρηγόριος σε πολλές ομιλίες
του κάνει έκκληση για ειρήνη. Ειρήνη προς τον Θεό, προς τον πλησίον και προς
εαυτούς. Οι πολιτικές διαμάχες και αντιθέσεις είχαν γεμίσει τις ψυχές πολλών
Χριστιανών με μίση και κακίες. Ο Άγιος αγωνίζεται με πόνο να εκριζώσει τα
δυσίατα αυτά πάθη από τις ψυχές τους και να τους θεραπεύσει. Ο Άγιος Γρηγόριος
ο Παλαμάς έχει αφήσει πλούσιο συγγραφικό και κηρυκτικό έργο. Όσο ζούσε
ευλογούσε τον λαό του Θεού μέσα από τη συμμετοχή του στην θεία Λειτουργία και
σε πολλές άλλες Ακολουθίες. Ο ίδιος είχε θεωθεί προσωπικά, για να μπορεί να
ασκεί στους Χριστιανούς την ποιμαντική
της θέωσης.
Αγαπητοί μου φίλοι, ο Άγιος
Γρηγόριος έφυγε για την ουράνια πατρίδα σε ηλικία 63 ετών. Ποίμανε την Εκκλησία
με τη ζωή του και με τον θάνατό του. Τα των Αγίων όλα είναι χαριτωμένα,
διδακτικά και εποικοδομητικά· και η ζωή και ο θάνατός τους. Αλλά και στους
αιώνες οικοδομεί την Εκκλησία ο Άγιος με τα ιερά κείμενά του, που σαν πολύτιμη
κληρονομιά μας άφησε, με το άγιο και πάντα συγκλονιστικό παράδειγμα της
οσιακής, ασκητικής, μαρτυρικής και αποστολικής ζωής και ποιμαντορίας του, με το
χαριτόβρυτο ιερό Λείψανό του και με τις άγιες και ισχυρές υπέρ της Εκκλησίας
πρεσβείες του από το ουράνιο θυσιαστήριο. Ας επικαλεσθούμε τις πρεσβείες του
μεγάλου διδασκάλου και Πατρός μας, Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ώστε να μας
βοηθήσει στις δύσκολες αυτές ημέρες που ζούμε να αντιμετωπίσουμε τη σύγχυση που
επικρατεί και να μας φανερώσει πνευματικούς οδηγούς του δικού του βεληνεκούς!
Με αγάπη Χριστού,
π. Βασίλειος.
