« ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ »

Η σημερινή Κυριακή, αγαπητοί μου φίλοι, μας εισάγει στην ιερή και κατανυκτική περίοδο του Τριωδίου, κατά την οποία η αγία μας Εκκλησία μας καλεί σε μετάνοια και προσευχή, έτσι ώστε να προετοιμασθούμε πνευματικά για την μεγάλη εορτή του Πάσχα. Την πρώτη Κυριακή διαβάζεται η παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου. Η παραβολή αυτή μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε την παραφροσύνη στην οποία οδηγεί η αλαζονεία και την ευλογία που κρύβει η ταπείνωση. Δύο είναι τα πρόσωπα που πρωταγωνισθούν στη σημερινή Ευαγγελική περικοπή, το ένα είναι ο Τελώνης και το άλλο ο Φαρισαίος. Ας προσεγγίσουμε πρώτα τον Φαρισαίο. Ο Φαρισαίος λοιπόν ήταν άνθρωπος της μελέτης του Μωσαϊκού Νόμου και προσπαθούσε να τον τηρήσει επακριβώς. Είχε απόλυτη πεποίθηση στην αγιότητά του και επιζητούσε την κοινωνική αναγνώριση. Ήταν αλαζόνας και αυθάδης ενώπιον Θεού και ανθρώπων.

Ο Φαρισαίος στάθηκε με τα πολυτελή ενδύματά του, αγέρωχος και άκαμπτος στο μέσο του Ναού και άρχισε δημόσια να αυτοεπαινείται. Όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο πατήρ Φιλόθεος Φάρος: «Ο Φαρισαίος δεν πάει στο Ναό για να συναντήσει το Θεό, αλλά γιατί χρειάζεται έναν επίσημο χώρο για να αυτοαποθεωθεί» (Πριν και μετά το Πάσχα, σελίδα 18). Δεν περιορίσθηκε στον αυτοέπαινο, αλλά στράφηκε εναντίον συνανθρώπων του που τους χαρακτήρισε «άρπαγες, άδικους, μοιχούς» (ΛΟΥΚΑ 18, 11), εκτός βέβαια από τον εαυτό του. Ο Φαρισαίος προκαλεί απογοήτευση με την αλαζονεία του και την περιφρόνηση προς τους συνανθρώπους του. Αν και είναι κοντά στον Θεό, αφού βρίσκεται μέσα στον Ναό, εντούτοις είναι πολύ μακριά από τον Θεό. Η προσέγγιση του Θεού από μέρους του είναι εσφαλμένη. Είναι μια προσέγγιση εγωκεντρική.

Δυστυχώς τέτοιοι αλαζόνες και αυθάδεις που έχουν κέντρο μόνο τον εαυτό τους υπήρχαν πάντοτε όπως και σήμερα σε όλους τους κοινωνικούς τομείς, ακόμη και στον εκκλησιαστικό. Στις ημέρες μας πολλοί φωνάζουν για δικαιοσύνη, ενώ οι ίδιοι είναι άδικοι. Μιλάνε για ηθική ζωή, ενώ οι ίδιοι είναι καταπατητές των ηθικών νόμων και αξιών. Παρουσιάζονται υπερασπιστές της ελευθερίας, ενώ με την κοινωνική τους θέση εμφανίζονται περιφρονητές  των δικαιωμάτων των συνανθρώπων τους. Υπάρχουν και σήμερα οι Φαρισαίοι, υπεροπτικοί, αυθάδεις, ανελεήμονες, σκληροί, αγέρωχοι, ιδιοτελείς. Κατορθώνουν με την υποκρισία τους να εμφανίζουν τις κακίες τους ως αρετές. Η κοινωνία μας πάσχει από τους Φαρισαίους που δεν είναι μόνο εγωϊστές, αλλά καθίστανται και επικίνδυνοι. Μακάρι να μην βρεθούμε ποτέ σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων.

Ας δούμε τώρα τον άλλο πρωταγωνιστή του σημερινού Ευαγγελικού αναγνώσματος, τον Τελώνη. Ο Τελώνης στη συνείδηση των ανθρώπων της εποχής του ήταν ο άνθρωπος της αδικίας, το όργανο των Ρωμαίων κατακτητών. Ηθικά και εθνικά ο Τελώνης για τους ομοεθνείς του ήταν μισητός. Σε αντίθεση με τον Φαρισαίο εισήλθε στον Ναό με ταπείνωση και καθόταν πολύ πίσω από αυτόν και δεν τολμούσε ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό. Χτυπούσε το στήθος του και προσευχόταν λέγοντας: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» (ΛΟΥΚΑ 18, 13). Η ταπεινή αυτή προσευχή του Τελώνου επαναλαμβάνεται από κάθε ταπεινό άνθρωπο ανά τους αιώνες. Είναι η προσευχή και η στάση του ανθρώπου, που προσελκύει την Χάρη του Θεού. Ο Κύριος μας πληροφορεί μέσα από το Ευαγγέλιο, ότι δικαιώθηκε ο ταπεινός Τελώνης, γιατί ζήτησε με ταπείνωση τη συγχώρηση από τον Θεό.

Πολλά μας διδάσκει η σημερινή εικόνα του Τελώνου. Είναι πολύ σπουδαίο να αναγνωρίζουμε τις αδυναμίες μας (γιατί όλοι έχουμε), να τις επισημαίνουμε και να ζητάμε συγγνώμη με ειλικρίνεια. Για εμάς τους Χριστιανούς η συναίσθηση των αδυναμιών μας θεραπεύεται μέσα στο Μυστήριο της Εξομολόγησης. Ο άνθρωπος πρωτίστως μετανοεί για τις πράξεις του και έπειτα εξομολογείται τα αμαρτήματά του με ειλικρίνεια και ταπείνωση στον Πνευματικό πατέρα. Αυτή η συναίσθηση ότι έχουμε πάθη και αδυναμίες, μας βοηθά να συμπεριφερόμαστε με αγάπη και συγκατάβαση προς τους συνανθρώπους μας. Δυστυχώς εμείς οι άνθρωποι της Εκκλησίας πολλές φορές έχουμε μια Φαρισαϊκή πίστη, η οποία μας οδηγεί στο να είμαστε σκληροί με τους συνανθρώπους μας που δεν βρίσκονται στους κόλπους της Εκκλησίας. Γενικά η ρίζα των κοινωνικών κακών είναι ο εγωϊσμός.

Αγαπητοί μου φίλοι, η Εκκλησία με παιδαγωγικότητα, εισερχόμενοι στην περίοδο του Τριωδίου, θέλει να μας διδάξει να ανακαινίσουμε τον εαυτό μας με μία ειλικρινή μετάνοια, με ένα εσωτερικό καθαρισμό από κάθε ηθική κηλίδα. Το Τριώδιο και η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που θα ακολουθήσει, με το όλο κατανυκτικό της πνεύμα, μας στρέφει στον έσω άνθρωπο, να τον ανακαινίσουμε, να τον ευπρεπίσουμε με αρετές και με πνεύμα ταπείνωσης να οδεύσουμε στην Ανάσταση του Κυρίου μας, καταξιωμένοι σε μια νέα ζωή. Μην αφήσουμε και αυτές τις περιόδους, του Τριωδίου και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, να περάσουν αδιάφορα όπως τόσες άλλες. Ας κάνουμε κι εμείς κάτι μικρό έστω στην πνευματική ζωή. Μόνο έτσι θα περάσουμε από τον ηθικισμό και τον ευσεβισμό που μας ταλαιπωρούν στο αληθινό Ορθόδοξο ήθος.

Με αγάπη Χριστού,

π. Βασίλειος.