« Η ΧΑΡΙΣ ΕΠΕΛΑΜΨΕ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ, ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΣΤΑΝΙΤΣΑΣ »

« ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ »

Υπέροχα και υψηλά είναι τα νοήματα της σημερινής Αποστολικής περικοπής, αγαπητοί μου φίλοι. Η Αγία μας Εκκλησία όρισε σήμερα πολύ σοφά την ανάγνωση περικοπής από την προς Ρωμαίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου, για να μας προετοιμάσει για την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή που ξεκινά από αύριο. Ο Απόστολος Παύλος μας διδάσκει να ξυπνήσουμε από τον πνευματικό ύπνο και να εννοήσουμε ότι πλησιάζουμε προς τη μεγάλη ημέρα της Παρουσίας του Κυρίου, της κρίσης και της ανταπόδοσης. Οι αμελείς και οι ράθυμοι παρηγορούνται ότι ακόμη είναι μακριά η ημέρα αυτή. Οι επιμελείς όμως και οι φρόνιμοι την βλέπουν πολύ κοντά. Όσο απέχει το χάραμα από το πρωΐ. Το ίδιο λέει και ο Απόστολος Παύλος με τη θεόπνευστη γλώσσα του. «Η νυξ προέκοψεν, η δε ημέρα ήγγικεν» (ΡΩΜ. 13, 12). Νύκτα είναι η παρούσα ζωή και ημέρα φωτεινή η μέλλουσα.

Για τον πιστό Χριστιανό η αρχή της μέλλουσας ζωής είναι η παρούσα.  Ο πιστός γνωρίζει ότι πρέπει να περπατήσει αξίως της κλήσης του. Καλείται από τον Απόστολο Παύλο να ξυπνήσει από τον πνευματικό ύπνο της αμαρτίας και να χαρεί το φως της Χριστιανικής ζωής. Να αποθέσει τα έργα του σκότους και να ενδυθεί τα όπλα του φωτός. «Αποθώμεθα ουν τα έργα του σκότους και ενδυσώμεθα τα όπλα του φωτός» (ΡΩΜ. 13, 12). Ποια είναι όμως τα έργα του σκότους; Μας τα απαριθμεί ο Απόστολος Παύλος: «μη κώμοις και μέθαις, μη κοίταις και ασελγείαις, μη έριδι και ζήλω» (ΡΩΜ. 13, 13). Δηλαδή, «ας πάψουν τα φαγοπότια και τα μεθύσια, η ασύδοτη και ακόλαστη ζωή, οι φιλονικίες και οι φθόνοι» (ΡΩΜ. 13, 13). Κάθε αμαρτία και κάθε ασωτία φθείρει την υπόληψη και την υγεία μας. Τα έργα της αμαρτίας μολύνουν την στολή του Βαπτίσματος.

Μέσα στον κόσμο που ζούμε δεν είμαστε μόνοι. Ο βίος των ανθρώπων συνδέεται με πολλές και ποικίλες σχέσεις, ώστε να είναι ο καθένας μία ξεχωριστή προσωπικότητα και συγχρόνως να αποτελεί μαζί με όλους τους άλλους ένα σώμα, ένα κοινωνικό σύνολο, την Εκκλησία. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο να πηγαίνουμε στην Εκκλησία, όταν προσεύχεται η Εκκλησιαστική κοινότητα. Γιατί ο κάθε πιστός προσεύχεται όχι σαν άτομο και σαν μονάδα, αλλά μαζί με τους άλλους πιστούς. Υπάρχει αυτή η κοινωνία προσώπων, που θα υπάρχει και στην Βασιλεία των Ουρανών. Μέσα στην Εκκλησία διασώζεται η ελευθερία των μελών, αλλά και η ενότητα των μελών, αλλά και η ενότητα του σώματος. Αυτή όμως η ενότητα που υπάρχει μέσα στην Εκκλησία δεν μπορεί να υπάρξει στα πολιτικά καθεστώτα της τυραννίας και της αναρχίας.

Μέσα στην Εκκλησιαστική κοινωνία οφείλουν οι δυνατοί να έχουν αγάπη προς τους αδύνατους και οι αδύνατοι να δείχνουν καλωσύνη προς τους δυνατούς. Η αγάπη είναι ο σύνδεσμος της τελειότητας. Είναι ακατανόητη η κατάκριση μεταξύ αδελφών μέσα στην Χριστιανική κοινωνία. Σε αυτή την κατάκριση αναφέρεται ο Απόστολος Παύλος. Παίρνει την αφορμή από τους Ιουδαΐζοντες της εποχής του, οι οποίοι νόμιζαν ότι πρέπει να τηρούν ορισμένες μωσαϊκές διατάξεις περί τροφών, και προκειμένου να μη φάνε τα υπό του Μωσαϊκού Νόμου απαγορευόμενα, έτρωγαν μόνο λάχανα. Υπήρχαν και Χριστιανοί που έτρωγαν από όλα. Αυτοί που δεν έτρωγαν κατέκριναν αυτούς που έτρωγαν και το αντίθετο. Και οι μεν και οι δε πίστευαν πως έκαναν κάτι σπουδαίο, ενώ έλειπε η αγάπη και έτσι οδηγούνταν στην κατάκριση. Ο Απόστολος Παύλος ρωτά όλους: «Συ τις ει ο κρίνων αλλότριον οικέτην;» (ΡΩΜ. 14, 4).

Αυτό το ερώτημα είναι πάντοτε επίκαιρο. Πολλοί κρίνουν και κατακρίνουν τους άλλους, ακόμη και τους κληρικούς, παρουσιαζόμενοι ως φρουροί της ηθικής και ως όψιμοι αναγεννητές της Εκκλησίας. Τι έχουν όμως να απαντήσουν στο ερώτημα του Αποστόλου Παύλου; Κρίνουν και κατακρίνουν, παραβλέποντας τις αδυναμίες τους, τις ατέλειές τους, τα ανομολόγητα πάθη τους. Και αν θελήσουμε να εμβαθύνουμε στη ζωή αυτών των αυστηρών Χριστιανών, θα απογοητευθούμε πολύ από τη ζωή τους. Συνήθως πίσω από την αυστηρότητα κρύβονται πολλά πάθη και ποικίλες αμαρτίες. Οι ενάρετοι άνθρωποι είναι αυστηροί στους εαυτούς τους και επιεικείς στους συνανθρώπους τους. Αυτοί που κρίνουν και κατακρίνουν δεν συντελούν καθόλου στην οικοδομή του Χριστιανικού σώματος, δηλαδή της Εκκλησίας. Η κατάκριση προέρχεται από φθόνο, μίσος και εγωϊσμό.

Αγαπητοί μου φίλοι, από αύριο αρχίζει για εμάς τους Ορθόδοξους Χριστιανούς η κατανυκτική περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Από αύριο καλούμαστε να ασκηθούμε πνευματικά. Χωρίς απώλεια χρόνου ας ενδυθούμε τα όπλα του φωτός και ας γυμνασθούμε στο πνευματικό στάδιο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Μέσα από αυτά τα πνευματικά γυμνάσματα, θα προσπαθήσουμε να καλλιεργήσουμε τις αρετές και να καταπολεμήσουμε τα πάθη που μας ταλαιπωρούν. Αν αγωνισθούμε με αυτόν τον τρόπο, θα φθάσουμε αισίως στο τέρμα αυτής της περιόδου που είναι η Ανάσταση του Χριστού και θα εορτάσουμε και τη δική μας εσωτερική ανάσταση από κάθε ατέλειά μας. Ας αφήσουμε λοιπόν πίσω τις αταξίες του βίου μας και από αύριο κατά την παραγγελία του Αποστόλου Παύλου «ως εν ημέρα ευσχημόνως περιπατήσωμεν» (ΡΩΜ. 13, 13), δηλαδή «η διαγωγή μας ας είναι κόσμια, τέτοια που ταιριάζει στο φως» (ΡΩΜ. 13, 13). Καλή και ευλογημένη Τεσσαρακοστή.

Με αγάπη Χριστού,

π. Βασίλειος.

« ΤΟ ΣΤΑΔΙΟΝ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ, ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΤΣΑΜΚΙΡΑΝΗΣ »

« ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΑΠΟΚΡΕΩ »

«Ούτε γαρ εάν φάγωμεν περισσεύομεν, ούτε εάν μη φάγωμεν υστερούμεθα» (Α΄ ΚΟΡ. 8, 8). Ο Απόστολος Παύλος στη σημερινή Αποστολική περικοπή, αγαπητοί μου φίλοι, μιλάει για το θεσμό της νηστείας. Η νηστεία κατά την Χριστιανική άποψη πρέπει να γίνεται αβίαστα, αγόγγυστα και ως εκούσια θυσία προς τον Θεό. Ο βαθύτερος σκοπός της νηστείας είναι η πνευματική άσκηση. Ο Απόστολος Παύλος επίσης αναφέρεται στα ειδωλόθυτα, τα οποία ως σφάγια δεν είχαν καμία ιερότητα για τον Χριστιανό. Συνιστά όμως ο Παύλος να προσέχουν οι δυνατοί στην πίστη μήπως με μία απρόσεκτη συμπεριφορά σκανδαλίσουν τους αδύνατους στην πίστη, όταν θα τους δουν να τρώνε ειδωλόθυτα με ένα πνεύμα ελευθερίας. «Διόπερ ει βρώμα σκανδαλίζει τον αδελφόν μου, ου μη φάγω κρέα εις τον αιώνα, ίνα μη τον αδελφόν μου σκανδαλίσω» (Α΄ ΚΟΡ. 8, 13).

Η νηστεία είναι αρχαιότατο θρησκευτικό φαινόμενο. Όλες οι θρησκείες περιλαμβάνουν στη διδασκαλία τους το καθήκον της νηστείας. Τη νηστεία τη βλέπουμε στους Ανατολικούς λαούς. Τη βλέπουμε επίσης στους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι νήστευαν, προκειμένου να μυηθούν στα θρησκευτικά μυστήρια. Η νηστεία κατά την Χριστιανική διδασκαλία είναι εκούσια θυσία του ανθρώπου χωρίς ψυχολογικούς περιορισμούς και δεσμεύσεις. Ο πιστός άνθρωπος, με τη νηστεία, προσπαθεί να ωφεληθεί πνευματικά και δεν τη χρησιμοποιεί σαν μέσο επίδειξης. Η νηστεία είναι μέσο πνευματικής άσκησης που ενισχύει τον άνθρωπο σε πολλούς τομείς της ζωής του. Είναι η κύρια έκφραση της σωματικής άσκησης. Η νηστεία είναι μέσο και όχι αυτοσκοπός. Είναι η αγία οδός του Θεού, η οδός προς τον Θεό. Η νηστεία είναι με λίγα λόγια το θεμέλιο όλων των αγαθών, υπεράσπιση κάθε αρετής και αρχή του πνευματικού αγώνα.

Με τη νηστεία ταπεινωνόμαστε και αποφεύγουμε την πεποίθηση στον εαυτό μας και στην αρετή μας. Η νηστεία είναι το αντίθετο της γαστριμαργίας και της μέθης, που αποβλέπουν στην αυτοϊκανοποίηση και απολυτοποίηση της φύσης και στην αλλοτρίωσή της μέσα στην αισθησιακή ηδονή και στο φρόνημα της σάρκας. Η νηστεία βιώνεται από τους πιστούς, κατά τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακας, ως «πονηρών εννοιών εκκοπή, νοός φυλακή, πωρώσεως λύσις, κατανύξεως θύρα, στεναγμός ταπεινός, συντριμμός ιλαρός, πολυλογίας αργία, ησυχίας αφορμή, υπακοής φύλαξ, απαθείας πρόξενος, αμαρτημάτων άφεσις, παραδείσου θύρα και τρυφή» (Κλίμαξ, Λόγος ΙΔ΄, σελίδα 85). Με τη νηστεία έχουμε εμπειρία πνευματικής άσκησης και άθλησης. Απελευθερωνόμαστε από το κακό και την ατομική ένδεια. Οδηγούμαστε στην πραγματική ελευθερία.

Η περίοδος της νηστείας μας βοηθάει να σκεφθούμε περισσότερο τα πνευματικά αγαθά. Με τη νηστεία εξοικονομούνται χρήματα για την άσκηση της φιλανθρωπίας. Η κραιπάλη και η γαστριμαργία απαιτούν πολλά χρήματα. Δικαιολογούνται μερικοί πως δεν έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν τον φτωχό συνάνθρωπο. Να όμως, με τη νηστεία, μας δίνεται η ευκαιρία να εξοικονομήσουμε χρήματα για την άσκηση των έργων της αγάπης. Επίσης αποφεύγοντας κρέατα και λιπαρά κατά την περίοδο της νηστείας καθαρίζουμε τον οργανισμό μας από περιττές και επιβλαβείς τοξίνες. Αποβάλλονται τα άχρηστα και ανανεώνεται ο οργανισμός μας. Η νηστεία και γενικά η εγκράτεια είναι ωφέλιμες για την υγεία μας. Αυτή η αλήθεια ομολογείται και από την ιατρική επιστήμη. Μια ζωή χωρίς νηστεία και εγκράτεια δημιουργεί πολλά προβλήματα υγείας.

Η αποχή από ορισμένες τροφές καλοφαγίας, ασκεί τη θέλησή μας, για να επιτύχουμε και μια πνευματική νηστεία. Αυτό είναι και το βαθύτερο νόημα της Χριστιανικής νηστείας. Η εκούσια νηστεία ασκεί τη βούληση να απόσχει και από κακές συνήθειες, πάθη και αδυναμίες. Δεν έχει νόημα να απέχουμε από φαγητά και να μην ασκούμαστε να κόψουμε τα πάθη και τις αδυναμίες που μας ταλαιπωρούν. Ποιο νόημα έχει η νηστεία, όταν εμείς έχουμε παραδοθεί αμαχητί σε διάφορα πάθη, όπως της βλασφημίας, της χαρτοπαιξίας, της μέθης, της πορνείας και σε πολλά άλλα; Ποιο νόημα έχει η νηστεία, όταν η ψυχή μας εξακολουθεί να είναι κυριευμένη από μίσος και φθόνο προς τον συνάνθρωπό μας; Σε τέτοιες περιπτώσεις η νηστεία από φαγητά καθίσταται άχρηστη. Οδηγούμαστε με αυτόν τον τρόπο σε μια υποκριτική νηστεία, σαν αυτή του Φαρισαίου της γνωστής μας παραβολής, που ακούσαμε πριν λίγο καιρό.

Αγαπητοί μου φίλοι, ο Απόστολος Παύλος μας διδάσκει, στη σημερινή Αποστολική περικοπή, να ξεχωρίζουμε τον τύπο από την ουσία. Η νηστεία είναι πνευματικό άθλημα ανάτασης της ψυχής και ωφέλεια του σώματος. Ο θεσμός της νηστείας αποβλέπει στον πνευματικό μας καταρτισμό και στην ενίσχυση της πνευματικής μας ζωής. Στη σημερινή εποχή  η νηστεία θα μπορούσε να είναι και η άρνηση του περιττού, της πλησμονής και της σπατάλης των καταναλωτικών αγαθών και να γίνει οδός μιας δικαιοσύνης, που δεν έχει ακόμη κατορθωθεί. Γιατί η πραγματική δικαιοσύνη είναι να συμμετέχουμε στις ανάγκες των συνανθρώπων μας και να μοιραζόμαστε μαζί τους όχι μόνο τα πράγματά μας, αλλά και το είναι μας. Τότε μόνο η νηστεία γίνεται ευεργεσία. Τότε μόνο η νηστεία καθίσταται γνήσια και όχι υποκριτική.

Με αγάπη Χριστού,

π. Βασίλειος.

« ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΒΟΡΙΑ, ΜΑΡΙΑ ΖΩΗ »

«Ο ΚΩΣΤΑΣ ΖΟΥΡΑΡΙΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, 09.02.2015»

« ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ »

Η σημερινή παραβολή του Ασώτου Υιού, αγαπητοί μου φίλοι, είναι συγκινητική και υπέροχη. Μέσα στην παραβολή αυτή υπάρχει θησαυρός σοφίας, ευσπλαγχνίας και τρυφερότητας. Αν ανατρέξουμε σε ολόκληρη τη βιβλιοθήκη της ανθρώπινης φιλολογίας, δεν θα βρούμε αυτόν τον θησαυρό που υπάρχει στην παραβολή του Ασώτου Υιού. Η σημερινή παραβολή παρουσιάζει τον άνθρωπο που κατέρχεται στο έσχατο σημείο της αθλιότητας, της ολοσχερούς κατάπτωσης. Μα όταν ο άνθρωπος νιώσει την εγκατάλειψη του ίδιου του εαυτού του και των άλλων συνανθρώπων του, τότε μέσα του ανάβει ένας σπινθήρας που γίνεται φλόγα ελπίδας ότι θα μπορέσει από την κατάπτωση να αναστηθεί. Αρχίζει να βλέπει πιο αισιόδοξα τη ζωή του. Εισέρχεται στον κόσμο της μετανοίας και συγχωρητικότητας. Και αυτό είναι το βαθύτερο νόημα της παραβολής του Ασώτου Υιού.

Η παραβολή αυτή ενέπνευσε ένας πλήθος φημισμένων ζωγράφων και λογοτεχνών. Στάθηκε η παραβολή αφορμή να συντεθούν οι πιο συγκινητικοί εκκλησιαστικοί ύμνοι, αξιόλογα και εμπνευσμένα κηρύγματα και να γραφούν ιστορήματα και θεατρικά έργα άξια πολλής προσοχής. Εκατομμύρια άνθρωποι αντικρίζοντας την καταχνιασμένη μορφή του Ασώτου, προτού χαθούν για πάντα στο χάος του ολέθρου, σταμάτησαν, πόνεσαν βαθιά για το κατάντημά τους και πήραν την μεγάλη απόφαση του γυρισμού σε μια ζωή που έχει αξία. Σε όποια κατάσταση και αν βρεθούμε πνευματικά, ακόμη και στην μεγαλύτερη πτώση, υπάρχει ελπίδα, η οποία αναδύεται από την συγκλονιστική αυτή παραβολή. Μετά την πτώση της αμαρτίας, υπάρχει η ελπίδα της μετανοίας. Ποτέ δεν πρέπει να μας κάνει η οποιαδήποτε αμαρτία, να απελπισθούμε. Η απελπισία προέρχεται από τον διάβολο.

Η παραβολή του Ασώτου είναι επίκαιρη πάντοτε. Η πτώση είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση. Ο λόγος αυτός απευθύνεται σε όλους μας και ιδιαίτερα στους νέους μας. Εμείς οι μεγαλύτεροι έχουμε συνηθίσει να κατακρίνουμε τους νέους, ότι δεν έχουν ιδανικά και αδιαφορούν για τα πάντα. Η χωρίς αγάπη κριτική στους σημερινούς νέους δεν έχει πέραση. Και αυτό γίνεται γιατί δεν διαπιστώνουν οι νέοι ειλικρίνεια και αγάπη στην κριτική των μεγαλυτέρων. Η Εκκλησία, ζωντανή πραγματικότητα στην πορεία της ιστορίας, δεν αγνοεί και δεν πρέπει να αγνοεί τις ανακατατάξεις και γενικώτερα τα δρώμενα σε κάθε εποχή. Όλοι μας δεν μπορούμε να αγνοούμε τη σύγχρονη πραγματικότητα, για να αντιμετωπίζουμε τους νέους με πλήρη κατανόηση. Οι νέοι εκτιμούν την ειλικρίνεια και την αγάπη των μεγαλυτέρων. Εκτιμούν την προσπάθεια που καταβάλουν οι μεγαλύτεροι, προκειμένου να τους προσεγγίσουν.

Μιλάμε για τον Άσωτο Υιό και τονίζουμε τη σημασία της επιστροφής μόνο. Στη σημερινή εποχή αντί να μιλάμε για ασώτους υιούς, είναι καλύτερα να συντελούμε ως κοινωνικοί παράγοντες να μην δημιουργούνται άσωτοι υιοί. Ο καλύτερος τρόπος επικοινωνίας με τους νέους είναι ο διάλογος που γίνεται με αγάπη και κατανόηση. Ο διάλογος να αρχίζει από την οικογένεια και να συνεχίζεται με παιδαγωγικότερο τρόπο από τους δασκάλους όλων των βαθμίδων της Εκπαίδευσης. Οι δάσκαλοι θα πρέπει να ενδιαφέρονται πρωτίστως για την διάπλαση των χαρακτήρων των μαθητών και όχι μόνο για τη στείρα απομνημόνευση.  Έχει δίκιο ο Χρήστος Γιανναράς που γράφει: «Η Παιδεία, από το Δημοτικό ως το Πανεπιστήμιο, εξαντλείται φανερά στην άχαρη γυμναστική της διάνοιας με την απομνημόνευση» (Η Νεοελληνική Ταυτότητα, σελίδες 139-140). Ο διάλογος να επεκτείνεται και σε διάφορους κοινωνικούς θεσμούς, με πρώτο το θεσμό της Εκκλησίας.

Οι σχέσεις μας με τους νέους πρέπει να είναι ειλικρινείς και να μην διακατέχονται από μια υποκρισία και από έναν ευσεβιστικό πουριτανισμό. Δεν μπορούμε να μιλάμε για ισότητα και δικαιοσύνη κι εμείς οι ίδιοι να τα καταπατάμε όταν βρισκόμαστε σε κάποια ανάγκη προσωπική ή της οικογένειάς μας. Δεν μπορούμε να μιλάμε για κοινωνικές αξίες, εξύψωση του κοινωνικού βίου, εξάλειψη της εγκληματικότητας, όταν τα ναρκωτικά περιφέρονται ελεύθερα, όταν στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης προβάλλονται σκηνές βίας και εγκληματικότητας. Δεν μπορούμε να μιλάμε για ηθικό οικογενειακό βίο, όταν από την τηλεόραση προσβάλλεται ο έντιμος οικογενειακός βίος. Πως απαιτούμε σωστή συμπεριφορά από τους νέους μας, όταν τα σχολεία μας έπαυσαν να είναι παιδαγωγικά καθιδρύματα και έγιναν μεταπρατήρια φθηνών γνώσεων;

Αγαπητοί μου φίλοι, έχουμε σήμερα ασώτους υιούς, αλλά υπεύθυνοι δεν είναι εν πολλοίς οι άσωτοι. Αυτοί είναι τα θύματα των αντιφάσεων και της ανισορροπίας του κοινωνικού κατεστημένου. Αντί να ζητάμε την επιστροφή των ασώτων, μάλλον χρειάζεται γενναία ανασύνταξη της κοινωνικής μας ζωής σε όλους τους τομείς, ιδιαίτερα στον τομέα της παιδείας. Επιβάλλεται οι διάφοροι κοινωνικοί οργανισμοί να συνεργασθούν με ειλικρίνεια και εντιμότητα για πραγματική βοήθεια και συμπαράσταση των νέων με μία κατανόηση των συγχρόνων ανακατατάξεων. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να πούμε κι εμείς μαζί με τον ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη, για τους ανθρώπους που απαρτίζουν αυτούς τους κοινωνικούς οργανισμούς: «Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες» (Άπαντα, ποίημα «Θερμοπύλες», σελίδα 27).

Με αγάπη Χριστού,

π. Βασίλειος.

« ΤΟ ΔΙΣΚΟΠΟΤΗΡΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑΣ »

« ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ »

Η σημερινή Κυριακή, αγαπητοί μου φίλοι, μας εισάγει στην ιερή και κατανυκτική περίοδο του Τριωδίου, κατά την οποία η αγία μας Εκκλησία μας καλεί σε μετάνοια και προσευχή, έτσι ώστε να προετοιμασθούμε πνευματικά για την μεγάλη εορτή του Πάσχα. Την πρώτη Κυριακή διαβάζεται η παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου. Η παραβολή αυτή μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε την παραφροσύνη στην οποία οδηγεί η αλαζονεία και την ευλογία που κρύβει η ταπείνωση. Δύο είναι τα πρόσωπα που πρωταγωνισθούν στη σημερινή Ευαγγελική περικοπή, το ένα είναι ο Τελώνης και το άλλο ο Φαρισαίος. Ας προσεγγίσουμε πρώτα τον Φαρισαίο. Ο Φαρισαίος λοιπόν ήταν άνθρωπος της μελέτης του Μωσαϊκού Νόμου και προσπαθούσε να τον τηρήσει επακριβώς. Είχε απόλυτη πεποίθηση στην αγιότητά του και επιζητούσε την κοινωνική αναγνώριση. Ήταν αλαζόνας και αυθάδης ενώπιον Θεού και ανθρώπων.

Ο Φαρισαίος στάθηκε με τα πολυτελή ενδύματά του, αγέρωχος και άκαμπτος στο μέσο του Ναού και άρχισε δημόσια να αυτοεπαινείται. Όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο πατήρ Φιλόθεος Φάρος: «Ο Φαρισαίος δεν πάει στο Ναό για να συναντήσει το Θεό, αλλά γιατί χρειάζεται έναν επίσημο χώρο για να αυτοαποθεωθεί» (Πριν και μετά το Πάσχα, σελίδα 18). Δεν περιορίσθηκε στον αυτοέπαινο, αλλά στράφηκε εναντίον συνανθρώπων του που τους χαρακτήρισε «άρπαγες, άδικους, μοιχούς» (ΛΟΥΚΑ 18, 11), εκτός βέβαια από τον εαυτό του. Ο Φαρισαίος προκαλεί απογοήτευση με την αλαζονεία του και την περιφρόνηση προς τους συνανθρώπους του. Αν και είναι κοντά στον Θεό, αφού βρίσκεται μέσα στον Ναό, εντούτοις είναι πολύ μακριά από τον Θεό. Η προσέγγιση του Θεού από μέρους του είναι εσφαλμένη. Είναι μια προσέγγιση εγωκεντρική.

Δυστυχώς τέτοιοι αλαζόνες και αυθάδεις που έχουν κέντρο μόνο τον εαυτό τους υπήρχαν πάντοτε όπως και σήμερα σε όλους τους κοινωνικούς τομείς, ακόμη και στον εκκλησιαστικό. Στις ημέρες μας πολλοί φωνάζουν για δικαιοσύνη, ενώ οι ίδιοι είναι άδικοι. Μιλάνε για ηθική ζωή, ενώ οι ίδιοι είναι καταπατητές των ηθικών νόμων και αξιών. Παρουσιάζονται υπερασπιστές της ελευθερίας, ενώ με την κοινωνική τους θέση εμφανίζονται περιφρονητές  των δικαιωμάτων των συνανθρώπων τους. Υπάρχουν και σήμερα οι Φαρισαίοι, υπεροπτικοί, αυθάδεις, ανελεήμονες, σκληροί, αγέρωχοι, ιδιοτελείς. Κατορθώνουν με την υποκρισία τους να εμφανίζουν τις κακίες τους ως αρετές. Η κοινωνία μας πάσχει από τους Φαρισαίους που δεν είναι μόνο εγωϊστές, αλλά καθίστανται και επικίνδυνοι. Μακάρι να μην βρεθούμε ποτέ σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων.

Ας δούμε τώρα τον άλλο πρωταγωνιστή του σημερινού Ευαγγελικού αναγνώσματος, τον Τελώνη. Ο Τελώνης στη συνείδηση των ανθρώπων της εποχής του ήταν ο άνθρωπος της αδικίας, το όργανο των Ρωμαίων κατακτητών. Ηθικά και εθνικά ο Τελώνης για τους ομοεθνείς του ήταν μισητός. Σε αντίθεση με τον Φαρισαίο εισήλθε στον Ναό με ταπείνωση και καθόταν πολύ πίσω από αυτόν και δεν τολμούσε ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό. Χτυπούσε το στήθος του και προσευχόταν λέγοντας: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» (ΛΟΥΚΑ 18, 13). Η ταπεινή αυτή προσευχή του Τελώνου επαναλαμβάνεται από κάθε ταπεινό άνθρωπο ανά τους αιώνες. Είναι η προσευχή και η στάση του ανθρώπου, που προσελκύει την Χάρη του Θεού. Ο Κύριος μας πληροφορεί μέσα από το Ευαγγέλιο, ότι δικαιώθηκε ο ταπεινός Τελώνης, γιατί ζήτησε με ταπείνωση τη συγχώρηση από τον Θεό.

Πολλά μας διδάσκει η σημερινή εικόνα του Τελώνου. Είναι πολύ σπουδαίο να αναγνωρίζουμε τις αδυναμίες μας (γιατί όλοι έχουμε), να τις επισημαίνουμε και να ζητάμε συγγνώμη με ειλικρίνεια. Για εμάς τους Χριστιανούς η συναίσθηση των αδυναμιών μας θεραπεύεται μέσα στο Μυστήριο της Εξομολόγησης. Ο άνθρωπος πρωτίστως μετανοεί για τις πράξεις του και έπειτα εξομολογείται τα αμαρτήματά του με ειλικρίνεια και ταπείνωση στον Πνευματικό πατέρα. Αυτή η συναίσθηση ότι έχουμε πάθη και αδυναμίες, μας βοηθά να συμπεριφερόμαστε με αγάπη και συγκατάβαση προς τους συνανθρώπους μας. Δυστυχώς εμείς οι άνθρωποι της Εκκλησίας πολλές φορές έχουμε μια Φαρισαϊκή πίστη, η οποία μας οδηγεί στο να είμαστε σκληροί με τους συνανθρώπους μας που δεν βρίσκονται στους κόλπους της Εκκλησίας. Γενικά η ρίζα των κοινωνικών κακών είναι ο εγωϊσμός.

Αγαπητοί μου φίλοι, η Εκκλησία με παιδαγωγικότητα, εισερχόμενοι στην περίοδο του Τριωδίου, θέλει να μας διδάξει να ανακαινίσουμε τον εαυτό μας με μία ειλικρινή μετάνοια, με ένα εσωτερικό καθαρισμό από κάθε ηθική κηλίδα. Το Τριώδιο και η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που θα ακολουθήσει, με το όλο κατανυκτικό της πνεύμα, μας στρέφει στον έσω άνθρωπο, να τον ανακαινίσουμε, να τον ευπρεπίσουμε με αρετές και με πνεύμα ταπείνωσης να οδεύσουμε στην Ανάσταση του Κυρίου μας, καταξιωμένοι σε μια νέα ζωή. Μην αφήσουμε και αυτές τις περιόδους, του Τριωδίου και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, να περάσουν αδιάφορα όπως τόσες άλλες. Ας κάνουμε κι εμείς κάτι μικρό έστω στην πνευματική ζωή. Μόνο έτσι θα περάσουμε από τον ηθικισμό και τον ευσεβισμό που μας ταλαιπωρούν στο αληθινό Ορθόδοξο ήθος.

Με αγάπη Χριστού,

π. Βασίλειος.