« Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΓΙΑΣΜΟΣ »

Θα ήθελα, αγαπητοί μου φίλοι, κατά τη σημερινή μεγάλη εορτή των Θεοφανείων, να ασχοληθούμε με το θέμα του Μεγάλου Αγιασμού. Δυστυχώς σε πολλά θέματα οι Χριστιανοί μας βρίσκονται σε άγνοια και καλό είναι να γνωρίζουμε τα της Πίστης μας, έτσι ώστε να στερεωνόμαστε σε αυτήν. Έτσι λοιπόν σήμερα θα ασχοληθούμε με το θέμα του Μεγάλου Αγιασμού. Ο Μεγάλος Αγιασμός τελείται και την παραμονή των Θεοφανείων και ανήμερα της εορτής και είναι ακριβώς ο ίδιος. Εσφαλμένα κάποιοι θεωρούν ότι τελείται την παραμονή ο «μικρός Αγιασμός» και την επόμενη ο «Μέγας Αγιασμός». Και στις δύο περιπτώσεις τελείται ο Μεγάλος Αγιασμός. Μικρός Αγιασμός τελείται την πρώτη ημέρα κάθε μήνα, καθώς και εκτάκτως όταν το ζητούν οι Χριστιανοί σε διάφορες περιστάσεις (εγκαίνια οικιών, καταστημάτων και ιδρυμάτων, σε θεμελίωση κτισμάτων και αλλού). Ο Μεγάλος Αγιασμός τελείται μόνο δύο φορές τον χρόνο, την 5^η και την 6^η Ιανουαρίου στον Ναό.

Ο Μεγάλος Αγιασμός φυλάσσεται όλο τον χρόνο στον Ναό. Ο λόγος που φυλάσσεται στον Ναό είναι για να «μεταλαμβάνεται» από τους πιστούς υπό ορισμένες συνθήκες και προϋποθέσεις. Συνηθισμένη είναι η περίπτωση που αφορά αυτούς που έχουν επιτίμιο από τον Πνευματικό τους, το οποίο εμποδίζει τη συμμετοχή τους στην Θεία Κοινωνία, για ορισμένο καιρό. Συνηθίζεται να δίνεται σε αυτούς ο Μεγάλος Αγιασμός, για ευλογία και παρηγοριά τους. Κανένα κώλυμα δεν υπάρχει για τον Μεγάλο Αγιασμό, εφόσον οι πιστοί αυτοί βρίσκονται σε μετάνοια και εξομολόγηση. Απαραίτητα όμως πρέπει να συνειδητοποιούν ότι ο Μεγάλος Αγιασμός δεν υποκαθιστά ούτε αντικαθιστά την Θεία Κοινωνία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού. Η Θεία Κοινωνία πρέπει να είναι ο στόχος των πιστών γιατί μέσα από αυτή ενώνονται με τον Σωτήρα Χριστό.

Μερικοί ρωτούν: Μπορεί ο Μέγας Αγιασμός να φυλάσσεται στο σπίτι και να πίνουν από αυτόν σε καιρό ασθενείας ή για αποτροπή βασκανίας και κάθε σατανικής ενεργείας; Η απάντηση είναι θετική. Παρέχεται από αυτό το ίδιο το ιερό κείμενο της Ακολουθίας του Μεγάλου Αγιασμού, που προβλέπει «ίνα πάντες οι αρυόμενοι και μεταλαμβάνοντες έχοιεν αυτό (τον Αγιασμό) προς ιατρείαν παθών, προς αγιασμόν οίκων, προς πάσαν ωφέλειαν επιτήδειον». Αναντίρρητα χειραγωγείται με τον τρόπο αυτό ο πιστός να αποφεύγει άλλες διεξόδους (ξόρκια, μαγείες και άλλες μεθοδείες του πονηρού), και να καταφεύγει στα έγκυρα «αγιάσματα» της Εκκλησίας, όπως είναι ο Μέγας Αγιασμός, αλλά και ο «μικρός» λεγόμενος Αγιασμός, ως συνειδητό μέλος της Εκκλησίας. Στα σπίτια όπου φυλάσσεται ο Μεγάλος Αγιασμός πρέπει να ανάβει το καντήλι και να αποφεύγονται από τα μέλη της οικογένειας διάφορες ασχημοσύνες, οι οποίες διώχνουν την Χάρη του Θεού.

Ποια είναι η σχέση νηστείας και Μεγάλου Αγιασμού, ρωτούν πολλοί Χριστιανοί. Η ιστορική αρχή του Μεγάλου Αγιασμού είναι η εξής: Στην αρχαία Εκκλησία, την παραμονή των Θεοφανείων -όπως και κατά την παραμονή του Πάσχα και της Πεντηκοστής- γινόταν η βάπτιση των Κατηχουμένων, δηλαδή των νέων Χριστιανών. Τα μεσάνυκτα ετελείτο ο αγιασμός του ύδατος για την τελετή του Βαπτίσματος. Τότε εισήλθε η συνήθεια οι Χριστιανοί να παίρνουν από το αγιασμένο νερό και να το πίνουν ή να το μεταφέρουν στα σπίτια τους για ευλογία και να το διατηρούν ολόκληρο τον χρόνο. Αργότερα όμως, σε καιρούς λειτουργικής παρακμής, η ακολουθία του Αγιασμού απομονώθηκε από αυτή του Βαπτίσματος, παρόλο που διατήρησε πολλά στοιχεία του. Παρέμεινε η συνήθεια, ώστε οι πιστοί να παίρνουν από το αγιασμένο νερό «προς αγιασμόν οίκων», όπως αναφέρει η καθαγιαστική ευχή του Μεγάλου Αγιασμού.

Νωρίς επίσης επικράτησε η συνήθεια της νηστείας πριν από την εορτή των Θεοφανείων, για δύο λόγους. Πρώτον, οι δύο μεγάλες εορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, στην αρχαία Εκκλησία, ήταν ενωμένες σε μία, αυτή των Θεοφανείων ή Επιφανείων που ετελείτο την 6^η Ιανουαρίου. Όμως ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος χώρισε τις δύο εορτές και όρισε η μεν Γέννηση του Χριστού να εορτάζεται την 25^η Δεκεμβρίου, η δε Βάπτιση και φανέρωση της Αγίας Τριάδας την 6^η Ιανουαρίου. Πριν από κάθε Δεσποτική εορτή προηγείτο νηστεία για την ψυχική και σωματική κάθαρση των πιστών. Έτσι όταν χώρισαν οι δύο εορτές, η νηστεία που προηγείτο ακολούθησε την εορτή των Χριστουγέννων, γι’ αυτό η Εκκλησία όρισε να νηστεύουμε μόνο την παραμονή των Θεοφανείων σαν προετοιμασία για την εορτή, και όχι περισσότερες ημέρες, γιατί βρισκόμαστε στην εορταστική περίοδο του αγίου Δωδεκαημέρου.

Και δεύτερον, αρχαία συνήθεια ήταν επίσης αυτοί που θα βαπτίζονταν να νηστεύουν και μαζί με αυτούς οι ανάδοχοι, οι συγγενείς, αλλά και άλλοι Χριστιανοί, οι οποίοι τηρούσαν εθελοντικά νηστεία υπέρ των βαπτιζομένων. Δεν ήταν λοιπόν δύσκολο στη συνείδηση των Χριστιανών να συνδεθούν η πόση του αγιασμού και η νηστεία, χωρίς να υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ αυτών. Αγαπητοί μου φίλοι, μεταφέροντας το ζήτημα στη σημερινή εποχή μπορούμε να πούμε ότι όταν μεταλαμβάνουμε τακτικά των αγίων Μυστηρίων και όταν τηρούμε τις νηστείες της Εκκλησίας μας, όπως και αυτή της 5^ης Ιανουαρίου, είμαστε ήδη έτοιμοι ώστε να πιούμε από τον Μεγάλο Αγιασμό της 5^ης και 6^ης Ιανουαρίου. Αν χρειασθεί νηστεία πριν από τον Μεγάλο Αγιασμό, αυτό θα το ορίσει ο Πνευματικός. Τέλος όσοι εκτάκτως πίνουν από τον Μεγάλο Αγιασμό που φυλάσσουν στο σπίτι τους, σε ώρες ασθενειών και κινδύνων, με νηστεία ή χωρίς νηστεία, ας μην υστερούν στην πνευματική νηστεία, δηλαδή στην νηστεία από τα πάθη.

Με αγάπη Χριστού,

π. Βασίλειος.