« ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ »

Το Τριώδιο, αγαπητοί μου φίλοι, είναι η πιο πνευματική και κατανυκτική περίοδος του εκκλησιαστικού έτους. Μέσα σε αυτή την περίοδο προετοιμαζόμαστε οι πιστοί με νηστεία, άσκηση και προσευχή, ώστε να υποδεχθούμε στις καρδιές μας τον Αναστημένο Χριστό. Η περίοδος του Τριωδίου αρχίζει από τη σημερινή Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου και τελειώνει το Μέγα Σάββατο, οπότε από τα ξημερώματα της Κυριακής του Πάσχα ξεκινά η χαρμόσυνη περίοδος του Πεντηκοσταρίου. Το Τριώδιο δεν έχει καμία σχέση με τις καρναβαλικές εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν αυτές τις ημέρες. Κακώς χρησιμοποιούν κάποιοι τον εκκλησιαστικό αυτόν όρο, προκειμένου να προσδιορίσουν τις αμαρτωλές διασκεδάσεις που γίνονται την περίοδο αυτή. Τι σχέση μπορεί να έχει η πνευματική ζωή που μας προσφέρει η Εκκλησία μας με τα καρναβαλικά δρώμενα που μας προσφέρει ο κόσμος;

Η Εκκλησία κατά την κατανυκτική αυτή περίοδο μας προβάλλει παραδείγματα ανθρώπων που μετανοούν για να οδηγήσει κι εμάς στη μετάνοια και στη σωτηρία. Αυτό κάνει και με την παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου που ακούσαμε στο σημερινό Ευαγγελικό ανάγνωσμα. Μας δείχνει την αλαζονεία του Φαρισαίου, που έχασε την ψυχή του, παρόλο που τηρούσε τυπικά τις εντολές του Θεού, αλλά και τη συντριβή του Τελώνη, ο οποίος κέρδισε τη δικαίωση χωρίς να έχει πράξει έργα αρετής. Βλέπουμε στο ιερό κείμενο δύο ανθρώπους να πηγαίνουν στο Ναό, προκειμένου να προσευχηθούν. Πόσο όμως απείχε η μία προσευχή από την άλλη! Βλέπουμε σε ποια κατάσταση πνευματική ήταν ο Φαρισαίος και σε ποια ο Τελώνης. Ας δούμε όμως πως συναισθάνεται την αμαρτωλότητά του ο Τελώνης και πως θα αποκτήσουμε κι εμείς τη συναίσθηση αυτή.

Δικαίως ζητούσε ο Τελώνης το έλεος του Θεού. Δεν ήταν λίγα αυτά που είχε πράξει. Συναισθάνεται όμως το βάρος της ενοχής του και το εκφράζει με τη στάση του σώματός του και τα γεμάτα συντριβή λόγια του. Ο ιερός χώρος του Ναού μάλλον του είναι άγνωστος. Γι’ αυτό και στέκεται κρυμμένος σε μία απόμερη γωνιά, μακριά από το θυσιαστήριο. Δεν τολμά να υψώσει στον ουρανό τα χέρια του, ούτε το πρόσωπό του. Θεωρεί τον εαυτό του ανάξιο του Θεού. Δεν βλέπει τους άλλους, παρά μόνον τη δική του αθλιότητα. Καταδικάζει τον εαυτό του και ζητά το έλεος του Θεού. Πως όμως να μιλήσει στον Θεό; Αυτός μέχρι εκείνη τη στιγμή γνώριζε μόνο να ψεύδεται, να βρίζει και να απειλεί. Δεν λέει λόγια πολλά. Μία κραυγή μετάνοιας μόνο βγαίνει από τα χείλη του: «Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» (ΛΟΥΚΑ 18, 13). Η κραυγή του ανεβαίνει απευθείας στον ουρανό· έτσι ο πανάγαθος Κύριος του χαρίζει τη δικαίωση και τη σωτηρία.

Βλέποντας τον άλλοτε αμαρτωλό Τελώνη θαυμάζουμε πράγματι τη συντριβή του. Τι πρέπει όμως να κάνουμε για να συναισθανθούμε κι εμείς την αμαρτωλότητά μας; Αρχικά πρέπει να παραδεχθούμε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι έργο εύκολο. Η φιλαυτία και ο εγωϊσμός μας εμποδίζουν από το να γνωρίσουμε μόνοι μας τον εαυτό μας. Ο Θεός είναι Εκείνος που μας αποκαλύπτει τον εσωτερικό μας κόσμο και μας οδηγεί στην αυτογνωσία. Γι’ αυτό κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή ικετεύουμε τον Θεό με την προσευχή του Οσίου Εφραίμ του Σύρου: «Δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα». Χάρισέ μου, Κύριε, αυτό το δώρο: να βλέπω τα λάθη και τα αμαρτήματά μου. Η μελέτη επίσης του λόγου του Θεού και των βίων των Αγίων μπορεί να συντελέσει στη γνώση του εαυτού μας. Καθρεφτίζουμε έτσι τα έργα μας στα θεόπνευστα λόγια του Κυρίου. Συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους Αγίους και κατανοούμε πόσο υστερούμε μπροστά τους.

Μαζί όμως με την Χάρη του Θεού, τη μελέτη του θείου λόγου και των βίων των Αγίων απαραίτητη είναι η επιμελής εξέταση του εαυτού μας. Είναι αδύνατο να αναγνωρίσει τα λάθη του κάποιος, που ασχολείται διαρκώς με τα λάθη των άλλων. Θα πρέπει να στρέφουμε το μάτι της ψυχής μας στην έρευνα του εαυτού μας. Τότε θα γνωρίσουμε τον εαυτό μας ποιος πραγματικά είναι. Επίσης δεν είναι δυνατό να οδηγηθούμε στην αυτογνωσία, αν το μόνο μέλημά μας είναι να αναγνωρισθούν τα δικαιώματά μας, ακόμη και αν αυτά είναι λανθασμένα και αμαρτωλά. Αυτός ο άκρατος δικαιωματισμός δεν οδηγεί στην αυτογνωσία, πόσο μάλλον όταν αυτά τα δικαιώματα για ενστικτώδεις ορμές γίνονται και νόμοι του κράτους! Για να οδηγηθούμε στην ταπεινή κατάσταση του Τελώνη θα πρέπει να αναγνωρίσουμε πρωτίστως τα λάθη μας και να ξεκινήσουμε τη διόρθωσή τους.

Αγαπητοί μου φίλοι, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τα πάθη και τις αδυναμίες μας. Να κατανοήσουμε την άθλια πνευματική μας κατάσταση και να πάρουμε την απόφαση να μετανοήσουμε και να σηκωθούμε από αυτές τις πτώσεις. Και αυτό γιατί κάποια στιγμή θα βρεθούμε μπροστά στον Χριστό, προκειμένου να κριθούμε. «Τα πλήθη των πεπραγμένων μοι δεινών εννοών ο τάλας, τρέμω την φοβεράν ημέραν της κρίσεως», ψάλλουμε στην Εκκλησία μας κατά την περίοδο του Τριωδίου. «Αναλογιζόμενος, δηλαδή, το πλήθος των αμαρτιών που έχω διαπράξει ο άθλιος, τρέμω τη μέλλουσα κρίση του Θεού». Οι Άγιοι της Εκκλησίας μας διέπονται από αυτό το τελωνικό φρόνημα. Ας παρακαλέσουμε λοιπόν τον Κύριο να χαρίσει και σ’ εμάς τη συναίσθηση αυτή, τώρα μάλιστα που αρχίζει το ευλογημένο Τριώδιο, ώστε να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να λάβουμε από τον Κύριο τη δικαίωση και την αιώνια σωτηρία.

Με αγάπη Χριστού,

π. Βασίλειος.