Σήμερα η Αγία μας Εκκλησία, αγαπητοί μου
φίλοι, τιμά από κοινού τους τρεις Μεγάλους Πατέρες και Οικουμενικούς
Διδασκάλους, τον Μέγα Βασίλειο, τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Άγιο
Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Η εορτή των Τριών Ιεραρχών καθιερώθηκε στα μέσα του 11ου
αιώνα από τον λόγιο και Μητροπολίτη Ευχαΐτων Ιωάννη Μαυρόποδα (1000-1070
μ.Χ), επί αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ΄ του
Μονομάχου (1000-1055 μ.Χ.). Σκοπός του Μαυρόποδα ήταν να παρουσιάσει τις
τρεις εξέχουσες αυτές Εκκλησιαστικές προσωπικότητες ως τους κατ’ εξοχήν
υπερμάχους του Τριαδικού δόγματος και να δώσει τέλος στον φατριασμό που σοβούσε
στο σώμα της Εκκλησίας για το ποιος από τους Τρεις Ιεράρχες είναι ο σπουδαιότερος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι την εποχή εκείνη μεγάλος αριθμός ιερωμένων και πιστών
είχαν χωρισθεί σε τρεις ομάδες: τους Βασιλείτες, τους Γρηγορίτες και τους
Ιωαννίτες.
Οι Τρεις Ιεράρχες δεν ήταν συνηθισμένοι
άνθρωποι. Ήταν προικισμένοι με πολλά και έξοχα φυσικά χαρίσματα. Δεν αρκέσθηκαν
όμως στη φυσική τους οξύνοια, αλλά πόθησαν να κατακτήσουν την ανθρώπινη σοφία
της εποχής τους. Χάρη στην οικονομική άνεση των οικογενειών τους μπόρεσαν να
ικανοποιήσουν τον πόθο τους για γνώση κοντά στους πιο φημισμένους τότε
δασκάλους στα κορυφαία κέντρα των γραμμάτων και των τεχνών της Ελληνορωμαϊκής
Οικουμένης: Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια και Αθήνα. Σπούδασαν με
επιμέλεια και αρίστευσαν. Η γνώση είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον τους. Δεν
ασχολούνταν με αυτά που άρεσαν στους νέους εκείνης της εποχής. Το μυαλό τους
ήταν προσηλωμένο σε ανώτερες ιδέες και σκέψεις. Ξεχώριζαν ανάμεσα στους
συνομήλικούς τους. Ήταν ξεχωριστοί άνθρωποι, χωρίς να υπερηφανεύονται.
Ο Μέγας Βασίλειος, σύμφωνα με μαρτυρία του
επιστηθίου φίλου του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, σπούδασε πολλές επιστήμες
και μάλιστα τις γνώριζε όλες εξίσου πολύ καλά. Τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο,
όταν τελείωσε τις σπουδές του στην Αθήνα, οι συμφοιτητές του τον πίεσαν να
γίνει καθηγητής τους· λειτούργημα το οποίο αποδέχθηκε για μικρό χρονικό
διάστημα. Για τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο ο περίφημος δάσκαλός του της
Ρητορικής Λιβάνιος, ο οποίος ήταν ειδωλολάτρης, όταν ρωτήθηκε ποιον επιθυμούσε
να αφήσει ως διάδοχό του στην Σχολή του, απάντησε: «Τον Ιωάννη, αν δεν τον
είχαν κλέψει οι Χριστιανοί». Όμως περισσότερο από τη γνώση των επιστημών οι
Τρεις Ιεράρχες πόθησαν την άνωθεν σοφία, την Σοφία του Θεού, η οποία δεν
διδάσκεται στα Πανεπιστήμια, αλλά χαρίζεται από το Άγιο Πνεύμα σε όσους
ειλικρινά αναζητούν τον Κύριο.
Ο Μέγας Βασίλειος επισκέφθηκε φημισμένους
ασκητές στην Μεσοποταμία, στην Παλαιστίνη και στην Αίγυπτο. Συνομίλησε μαζί
τους και έπειτα πήγε να ασκητέψει στον Πόντο. Αναζήτησε την Σοφία, τον Υιό και Λόγο του Θεού. Με πολύ
αυστηρή άσκηση και αδιάλειπτη προσευχή στην ησυχία της ερήμου καθάρθηκε από τα
πάθη και χώρεσε τον Χριστό στην αγιασμένη καρδιά του. Ο Άγιος Γρηγόριος ο
Θεολόγος τον ακολούθησε στο ασκητήριό του στον Πόντο και έφθασε κι εκείνος σε
παρόμοια μέτρα. Ο Βασίλειος με τον Γρηγόριο ήσαν αγαπημένοι φίλοι. Γράφει ο π.
Φιλόθεος Φάρος: «Ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός στον επικήδειό του για τον Μ.
Βασίλειο λέει, ότι τίποτε δεν είναι τόσο οδυνηρό όσο ο χωρισμός από αγαπητά
πρόσωπα και πράγματα ακόμη και αργότερα περιγράφει τη ζωή του κουραστική και
οδυνηρή σαν αποτέλεσμα του χωρισμού του από το φίλο του». (Το πένθος-Ορθόδοξη,
λαογραφική και ψυχολογική θεώρηση, σελίδα 97).
Ο δε Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αρχικά
έγινε υποτακτικός Σύρου ασκητή που ασκήτευε σε περιοχή έξω από την Αντιόχεια. Αργότερα
όμως ποθώντας στενότερη κοινωνία με τον Κύριο αποσύρθηκε σε ερημικό μέρος, όπου
μόνος του επιδόθηκε σε υπεράνθρωπη άσκηση και κατέστη επίσης θεοφόρος. Στα
φλογερά του κηρύγματα καλούσε σε ηθική εξυγίανση της κοινωνίας και ασκούσε
αυστηρή κριτική στον κλήρο και στους κυβερνώντες προκαλώντας τις αντιδράσεις
της αυτοκράτειρας Ευδοξίας και των Εκκλησιαστικών κύκλων. Ο Άγιος Ιωάννης ο
Χρυσόστομος διακρίθηκε για τη ρητορική του τέχνη. Τα λόγια, η διδασκαλία και το
κήρυγμά του συγκινούσαν όλους τους ανθρώπους. Γι’ αυτό τον λόγο τον ονόμασαν
«Χρυσόστομο», δηλαδή στόμα χρυσό. Ο Άγιος Ιωάννης, όπως και οι άλλοι δύο
Ιεράρχες Μέγας Βασίλειος και Άγιος Γρηγόριος, αγάπησαν πολύ τον Χριστό στη ζωή
τους!
Αγαπητοί μου φίλοι, στη σύγχρονη εποχή,
κατά την οποία η ψηφιακή τεχνολογία παρέχει καταπληκτικές δυνατότητες στη γνώση
και στην πληροφόρηση, οι Τρεις Ιεράρχες παραμένουν εξαιρετικά επίκαιροι. Αν και
κάποιοι προσπαθούν να υποβαθμίσουν την εορτή αυτή στην εποχή μας, οι σπουδαίες
μορφές τους προβάλλουν ως οδοδείκτες στην καθημερινή μας ζωή. Οι Τρεις Ιεράρχες
δεν αρκέσθηκαν σε επιφανειακές γνώσεις, ούτε χάθηκαν μέσα στις ατέρμονες
φιλοσοφικές αναζητήσεις της εποχής τους. Έλαβαν συγκροτημένη μόρφωση
σπουδάζοντας με επιμέλεια τη γλώσσα και τα έργα των μεγάλων κλασσικών
συγγραφέων. Αλλά περισσότερο από όλα αναζήτησαν και αγάπησαν την ενυπόστατη
Σοφία, τον Κύριο Ιησού Χριστό. Εκείνος κατέκτησε την καρδιά τους και τους
ανέδειξε αληθινά μορφωμένους ανθρώπους, θεόμορφους, Αγίους, Οικουμενικούς
Διδασκάλους, ανεπανάληπτες μορφές της παγκόσμιας ιστορίας. Ας προσπαθήσουμε κι
εμείς να τους μιμηθούμε στη ζωή μας.
Με αγάπη
Χριστού,
π.
Βασίλειος.
